Κατερίνα Μούσμπε, διευθύνουσα σύμβουλος και ιδρύτρια της επιχείρησης

Ας ξεκινήσουμε από την ιστορία σας. Πότε αρχίζει η δραστηριότητά σας;

Ξεκινήσαμε το 1983 με το που πήραμε την άδεια γραφείου ταξιδίων. Είμαστε τέσσερα αδέλφια, δύο κορίτσια και δύο αγόρια, που ξεκινήσαμε την επιχείρηση. Τα τέσσερα άτομα έγιναν σιγά σιγά και με την καλή δουλειά δέκα και μετά 20. Η ανάπτυξή μας ήρθε μέσα από τη φήμη που αποκτούσαμε από στόμα σε στόμα, από τους ίδιους τους πελάτες μας. Έτσι πολύ γρήγορα αυξήθηκε το πελατολόγιό μας οδηγώντας μας στη δημιουργία εκείνης της υποδομής που θα μας επέτρεπε να εξυπηρετήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο όλο αυτό το πλήθος των ανθρώπων που μας εμπιστεύθηκαν. Σήμερα, μετά από 36 χρόνια δραστηριότητας, απασχολούμε πλέον 70 άτομα. Είμαστε μια εταιρεία με ήθος, που έχει μάθει να σέβεται τους πελάτες και τους συνεργάτες της, σύμφωνα με τα ήθη και τα έθιμα της Ελλάδας και της Ανατολής.

Από πού είναι η καταγωγή σας;

Από τη Συρία. Έχουμε μεγαλώσει στο Λίβανο και τα τελευταία 43 χρόνια μένουμε στην Ελλάδα. Οπότε έχουμε πάρει ένα μείγμα από τρεις υπέροχους πολιτισμούς, τη Συρία, τον Λίβανο και την Ελλάδα.

Η εξειδίκευση του γραφείου σας είναι η Ανατολή;

Σωστά, όπως το προδίδει η ονομασία μας. Λόγω της καταγωγής μας είπαμε να τιμήσουμε την περιοχή μας, οπότε εξειδικευθήκαμε σε αυτή την αγορά εξυπηρετώντας ταυτόχρονα εισερχόμενο και εξερχόμενο τουρισμό. Εξ ου και οι περισσότεροι Άραβες που έρχονται στην Ελλάδα τυγχάνει να είναι και πελάτες του γραφείου μας. Επίσης εξυπηρετούμε τις αραβικές κοινότητες που ζουν στη χώρα μας καθώς και εταιρείες, επιμελητήρια και οργανισμούς. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μείναμε ως δραστηριότητα μόνο στη Μέση Ανατολή. Εξυπηρετούμε τον κάθε πελάτη προς κάθε κατεύθυνση.

Ας μιλήσουμε με νούμερα. Θα μπορούσατε να μας δώσετε αριθμό επισκεπτών από τη Μέση Ανατολή και αντίστοιχα Ελλήνων που ταξιδεύουν προς εκείνη την περιοχή;

Δεν υπάρχουν ακριβή στατιστικά για τις αραβικές χώρες. Βέβαια για να καταλάβετε για ποιους πελάτες μιλάμε πρέπει να σας διευκρινίσω ότι ένας πρίγκιπας που έρχεται με 20 άτομα συνοδεία δημιουργεί τζίρο που μπορεί να φθάσει και το 1 εκατ. ευρώ, ενώ ένα άλλο γκρουπ με 500 άτομα μπορεί να κάνει τζίρο 10.000 ευρώ. Οπότε ο τζίρος είναι υποκειμενικός. Στην περίπτωση της αραβικής αγοράς δεν έχει σημασία ο αριθμός των ατόμων, όσο η αγοραστική τους δύναμη. Η πλειονότητα των Αράβων έρχονται μεμονωμένα και όχι σε μορφή γκρουπ, όπως οι άλλες χώρες. Εμείς εξειδικευόμαστε στους VIP και κυρίως σε πρίγκιπες, σεΐχηδες, ανθρώπους που έχουν υψηλές απαιτήσεις και θέλουν τις υψηλές ποιοτικές παροχές. Αντίστοιχου επιπέδου πελάτες έχουμε και από Ρωσία, Ιράν και Ινδία.

Ποιος ήταν ο τζίρος της επιχείρησής σας το 2018 και ποια η εκτίμησή σας για το 2019;

Ο τζίρος μας πέρυσι ήταν 26 εκατ. ευρώ από όλες τις τουριστικές δραστηριότητές μας. Για το 2019 εκτιμώ ότι θα έχουμε μια αύξηση της τάξης του 10%, η οποία θα επιβεβαιωθεί όταν κλείσει λογιστικά η χρονιά.

Οι σχέσεις της Ελλάδας με τον αραβικό κόσμο, αν και πάντοτε ήταν πολύ καλές, έχουν διαφοροποιηθεί; Επιπλέον σε ένα πλέγμα πολέμων και αναταραχών πώς στέκεται αυτή η αγορά που έχει συναλλαγές με αυτόν τον κόσμο και σε αυτές τις περιοχές;

Κατ’ αρχάς να πω ότι ο ελληνικός λαός ήταν ο πιο φιλόξενος και φιλότιμος στον κόσμο απέναντι στους Σύρους, δηλαδή άνοιξαν πόρτες και σπίτια, τουλάχιστον στα νησιά που συνορεύουν με την Τουρκία. Παρά το ότι η Ελλάδα αντιμετώπιζε η ίδια ως χώρα οικονομική κρίση, οι άνθρωποί της έδωσαν και την ψυχή τους και βοήθεια από το υστέρημά τους. Αυτό είναι προς τιμήν της Ελλάδας. Οι Σύροι βεβαίως το έχουν αναγνωρίσει και αυτή η στάση των Ελλήνων εκτιμήθηκε δεόντως και από όλους τους Άραβες, από πρίγκιπες ως απλούς πολίτες. Μάλιστα είχε τύχει σε Έλληνες που πήγαιναν στη Συρία, οι οδηγοί ταξί στο τέλος της διαδρομής να μην τους παίρνουν χρήματα, λέγοντάς τους «είμαστε φίλοι, είμαστε αδέλφια». Οι σχέσεις επομένως εξακολουθούν να είναι πάρα πολύ καλές. Αξίζει να σημειωθεί ότι το κλείσιμο της πρεσβείας της Συρίας στην Ελλάδα δεν οφείλεται μόνο στη χώρα μας αλλά σε μια γενικότερη απόφαση της Ε.Ε.

Με ποιες χώρες δουλεύετε πιο πολύ;

Με όλες τις αραβόφωνες χώρες. Ο Λίβανος μπαίνει στην πρώτη θέση γιατί απέχει μόλις μιάμιση ώρα από την Ελλάδα. Επιπλέον οι Λιβανέζοι ταιριάζουν πολύ με τα ήθη, τα έθιμα και την κουλτούρα των Ελλήνων. Έχουμε πολλά κοινά. Πολλοί Λιβανέζοι έρχονται για Σαββατοκύριακο στην Ελλάδα, καθώς τη βρίσκουν οικονομικότερη από τη χώρα τους.

Με τις άλλες χώρες τι γίνεται;

Έχουμε επίσης πολλούς πελάτες από τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία, το Κουβέιτ και το Κατάρ, πάρα πολλούς από τα Εμιράτα που επιλέγουν κυρίως τη Μύκονο και τη Σαντορίνη, λιγότερους Μαροκινούς και Τυνήσιους, ενώ σημαντική αύξηση εισερχόμενου τουρισμού παρουσιάζεται τελευταία από την Αίγυπτο. Αξίζει να σημειωθεί ότι πάρα πολλοί Αιγύπτιοι έρχονται για επενδύσεις και αγοράζουν σπίτια στα νότια προάστια της Αττικής.

Έχετε μπει σε αυτή τη διαδικασία;

Έχουμε μπει βεβαίως. Έχουμε φτιάξει εδώ και μερικά χρόνια μια εταιρεία real estate γιατί είχαμε πάρα πολλούς πελάτες που εκδήλωναν το ενδιαφέρον αγοράς ακίνητης περιουσίας στην Ελλάδα.

Το ενδιαφέρον σε ποιες περιοχές εστιαζόταν κυρίως;

Κυρίως για τα νότια προάστια της Αττικής και πολύ λιγότερο για τα βόρεια από τη συγκεκριμένη αγορά.

Για τουριστικές περιοχές υπάρχει ενδιαφέρον;

Έχουμε Άραβες που έχουν επενδύσει στο Λουτράκι, στο Πόρτο Ράφτη και στη Ραφήνα. Επίσης κυρίως Λιβανέζοι έχουν αγοράσει ξενοδοχεία που λειτουργούν αυτή τη στιγμή στην Αθήνα και σε τουριστικά νησιά. Το κύριο ενδιαφέρον εκδηλώνεται για Μύκονο και Σαντορίνη, ενώ αρχίζει να ανεβαίνει η ζήτηση και για την Πάρο.

Αυτή η δραστηριότητά σας μετράει στον τζίρο που μας αναφέρατε;

Όχι, επειδή ανήκει σε μια εντελώς ξεχωριστή εταιρεία.

Το «τρέχετε» εσείς και αυτό το κομμάτι;

Ναι, όχι όμως μόνη μου, αλλά με τη βοήθεια πολύτιμων συνεργατών μου. Αυτή η δραστηριότητα απαιτεί πολλή δουλειά, γιατί εστιάζει στην αναζήτηση των αληθινών επενδυτικών ευκαιριών.

Από ποιες χώρες υπάρχει πιο έντονο ενδιαφέρον στο real estate;

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον δείχνουν οι πολίτες της Μέσης Ανατολής λόγω της ανασφάλειας που επικρατεί, καθώς επίσης Αιγύπτιοι και Σαουδάραβες.

Σημαντική αυτή η δραστηριότητα. Έτσι δεν είναι;

Πολύ σημαντική και νομίζω ότι είναι αυτή η δραστηριότητα που φέρνει πολλά χρήματα στη χώρα μας. Και τούτο διότι κάποιοι έρχονται και αγοράζουν επιχειρήσεις, χτίζουν ξενοδοχεία, δημιουργώντας έτσι πολλές νέες θέσεις εργασίας που βοηθούν στη μείωση της ανεργίας. Πάντως, αν μου επιτρέπετε, έχω μια προσωπική άποψη πάνω σε αυτό το θέμα. Πιστεύω ότι στο ιδιοκτησιακό καθεστώς πρέπει πάντα να υπάρχουν κάποια όρια, ούτως ώστε η εκάστοτε χώρα να μη χάνει τη δική της ταυτότητα, όπως γίνεται σε άλλες χώρες του εξωτερικού.

Μπορέσαμε ως κράτος να προσελκύσουμε κάποιους ευκατάστατους οικονομικά Σύρους στην Ελλάδα;

Όχι, γιατί δεν τους έδιναν βίζα ούτε γι’ αυτόν το λόγο. Ήταν απίθανο κάποιος Σύρος να πάρει βίζα όχι μόνο από την ελληνική πρεσβεία αλλά από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή πρεσβεία, φοβούμενοι μη ζητήσουν μετανάστευση.

Όσον αφορά τώρα τον τουριστικό τομέα, οι Έλληνες ταξιδεύουν ή η οικονομική κρίση έχει αναχαιτίσει κάθε δυνατότητα αλλά και επιθυμία για ταξίδι;

Πρέπει να πούμε ότι ο Έλληνας ευτυχώς τα τελευταία δύο χρόνια έχει αρχίσει να ταξιδεύει ξανά στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, ενώ κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης θεωρούσε το ταξίδι έξοδο πολυτελείας. Παρατηρείται πλέον μια θετική πνοή και μια γενικότερη αισιοδοξία που ευνοεί τα ταξίδια.

Στον τζίρο από τον εξερχόμενο τουρισμό που πραγματοποίησε το γραφείο σας το 2018, το κομμάτι της Ελλάδας τι αντιπροσώπευε;

Αντιπροσωπεύει περίπου το 20%, αλλά βλέπω ότι σταδιακά αυτό το ποσοστό αρχίζει να αυξάνεται. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την περίοδο της κρίσης πολλά γραφεία ταξιδιών που ασχολούνταν κυρίως με εξερχόμενο τουρισμό στράφηκαν στον εισερχόμενο τουρισμό. Άλλαξαν δηλαδή δραστηριότητα γιατί ο Έλληνας δεν μπορούσε να ταξιδεύει συχνά. Μετά το πέρας της κρίσης, αυτά τα γραφεία επανέρχονται σταδιακά στην αρχική τους δραστηριότητα και ευτυχώς πουλάνε πάλι εκδρομές, είτε σε μορφή group είτε σε μεμονωμένη βάση.

Η ενασχόληση με τις εταιρείες αποτελεί ξεχωριστό κομμάτι της δραστηριότητάς σας;

Για εμάς το κύριο κομμάτι της δραστηριότητάς μας είναι τα εταιρικά ταξίδια. Εξυπηρετούμε όλον το χρόνο διάφορες εμπορικές, βιομηχανικές, φαρμακευτικές και ναυτιλιακές εταιρείες, πέρα από οργανισμούς και επιμελητήρια. Τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκε μια πτωτική τάση στο business travel, στην προσπάθεια των εταιρειών να περικόψουν τα γενικά τους έξοδα, και γι’ αυτό, λόγου χάρη, τα στελέχη επέλεγαν την οικονομική θέση και όχι την business ή ένα 4στερο ξενοδοχείο αντί 5αστερου, πέραν της μείωσης του αριθμού ταξιδίων τους. Επίσης αντί να ταξιδέψουν δέκα άτομα ταξίδευαν λιγότεροι. Τώρα όμως παρατηρείται μια αυξητική τάση στα εταιρικά ταξίδια και έτσι βλέπουμε λίγο λίγο να ανοίγουν τα φτερά τους. Δεν ξέρουμε για ποσό θα ισχύει αυτό, ελπίζουμε όμως να ισχύει για πολύ καιρό ακόμα. Πάντως υπάρχει βελτίωση των οικονομικών δεδομένων και άλλωστε μην ξεχνάμε ότι αυτή η μείωση που είχε υποστεί η αγορά μας επικρατούσε γενικά σε όλη την Ευρώπη.

Υπάρχει κάτι το οποίο προτείνετε στις εταιρείες;

Υπάρχουν τα Greek Tourism Workshops, που είναι μια πρωτοβουλία που προβάλλει την Ελλάδα σε σημαντικές αραβικές χώρες με μεγάλη αγοραστική δύναμη, στις οποίες δεν μπορεί ο ΕΟΤ να κάνει προωθητικές ενέργειες, όπως κάνει στις άλλες χώρες. Σε αυτή την πρωτοβουλία, που γίνεται με την υποστήριξη της Mideast Travel ως χορηγού, προτείνουμε στις εταιρείες, κυρίως στις ξενοδοχειακές, να λάβουν μέρος μαζί μας, για να προβάλλουμε την Ελλάδα γενικότερα. Πρέπει ο ξένος πελάτης, ο πράκτορας, ο καταναλωτής να επιλέξει να έρθει στην Ελλάδα και όχι σε άλλη χώρα και αυτό δεν μπορεί να γίνει αν δεν του δείξουμε το γιατί. Ξέρετε, σε αυτές τις αγορές με τη μεγάλη αγοραστική δύναμη διαδραματίζεται μεγάλος «ανταγωνισμός» καθημερινά μεταξύ όλων των προορισμών, με όλες τις υπόλοιπες χώρες να είναι πάρα πολύ ενεργές.

Επομένως καλείτε τους εκπροσώπους των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων να έρθουν μαζί σας και τους φέρνετε σε επαφή με ποιους;

Με την αφρόκρεμα της τουριστικής αγοράς της κάθε χώρας.

Δηλαδή με αυτούς που ρυθμίζουν πού θα πάνε οι τουριστικές ροές;

Ακριβώς, με αυτούς που αποφασίζουν για τον προορισμό των εκδρομών που θα πουλήσουν στην εκάστοτε αγορά, είτε σε μεμονωμένη βάση είτε σε charter. Αυτή τη δράση μας την κάνουμε εδώ και έξι χρόνια και συνεχίζουμε με επιτυχία γιατί επιβάλλεται να προβάλλεται το όνομα της Ελλάδας. Χάρη σε αυτή την πολύχρονη προσπάθειά μας για την προώθηση της χώρας μας στο εξωτερικό, μπορώ να πω ότι έχει πλέον ταυτιστεί το όνομα της εταιρείας μας με την ίδια μας τη χώρα.

Υπάρχει κάποιο μετρήσιμο αποτέλεσμα από αυτή τη δράση;

Θα σας απαντήσω με ένα παράδειγμα. Από το Λίβανο έφευγαν παλαιότερα μόνο δύο charters για Ρόδο. Μετά τις δράσεις μας αυτές για την προβολή της Ελλάδας, τα charters που φεύγουν για διάφορους επιπλέον προορισμούς στην Ελλάδα έφθασαν τα 16 την εβδομάδα πρόπερσι και εφέτος αυξήθηκαν στα 22 μόνο από αυτή την αγορά.

Αυτό οφείλεται στη δική σας πρωτοβουλία;

Οφείλεται σε μια συλλογική προσπάθεια, με πρωτοβουλία δική μας γιατί, όπως λέμε, «όλοι μαζί μπορούμε».

Η πρωτοβουλία αυτή είναι σημαντική μεν, αλλά δεν θα είχε την ίδια βαρύτητα αν δεν τύχαινε της υποστήριξης και των υπόλοιπων συνεργατών μας που δίνουν με τη συμμετοχή τους το κύρος που αρμόζει στην ίδια τη χώρα. Επομένως πρέπει να είμαστε πάντα ενωμένοι σε αυτό, για να μπορέσουμε να προβάλουμε τις δυνατότητες της χώρας μας με τον καλύτερο τρόπο.

Ποιες περιοχές από την Ελλάδα δεν έχουν πάρει το μήνυμα;

Πέρα από τις περιφέρειες Αττικής, Νοτίου Αιγαίου, Πελοποννήσου, Κρήτης και Δυτικής Ελλάδας, οι υπόλοιπες δεν έχουν λάβει μέρος ακόμη σε αυτή την πρωτοβουλία, μολονότι ενδιαφέρονται πάρα πολύ για προσέλκυση πελατών με μεγάλη αγοραστική δύναμη από νέες αγορές.

Βέβαια αξίζει να σημειωθεί ότι έγινε μια καλή προσπάθεια στην περιοχή της Χαλκιδικής, με τη στήριξη του Οργανισμού Τουρισμού της, υπό την αιγίδα του υπουργείου Τουρισμού, όπου φέραμε εφέτος τον Οκτώβριο τη διοργάνωση της Mrs. India Worldwide, με 175 διαγωνιζόμενες Ινδές από όλον τον κόσμο και μεγάλο γκρουπ συνοδών. Αυτό ήταν μια στρατηγική απόφαση που αποτελούσε φυσική συνέχεια της προβολής της Ινδίας στη Βόρεια Ελλάδα, καθώς ήταν τιμώμενη χώρα στην εφετινή ΔΕΘ. Χορηγός φιλοξενίας ήταν το ξενοδοχειακό συγκρότημα Porto Carras που υποστήριξε αυτή την προσπάθεια, αποβλέποντας μακροπρόθεσμα στη σημαντική τουριστική αγορά της Ινδίας.

Την Κρήτη πώς τη βλέπετε;

Τους Κρητικούς τους ασπάζομαι, έχουν τσαγανό επάνω τους και πάντα κάνουν ό,τι μπορούν για να προωθήσουν το νησί τους.

Αν και πλήρωσαν το σημαντικότερο μερίδιο από την πτώση τής Thomas Cook…

Δυστυχώς αυτά συμβαίνουν. Αυτό είναι ένα μήνυμα που πρέπει να το πάρει όλη η αγορά, επειδή δεν πρέπει να βάζουμε όλα τα αβγά σε ένα καλάθι. Πρέπει να είμαστε ανοιχτοί και να συνεργαζόμαστε και με άλλες αγορές.

Αν κάνατε ένα σχόλιο για το πώς κινήθηκε η αγορά των ταξιδιωτικών γραφείων τα χρόνια της κρίσης τι θα λέγατε; Τι συμπέρασμα βγάζετε; Τι αλλαγές έγιναν;

Κατ’ αρχάς δυστυχώς έκλεισαν αρκετές τουριστικές επιχειρήσεις και ακόμη δεν έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο. Από τότε έχει αλλάξει πάρα πολύ η αγορά μας. Γι’ αυτό λέω ότι, όταν κάποιος έχει καταφέρει να δραστηριοποιείται 36 ολόκληρα χρόνια σε μια πολύ ωραία αλλά και πολύ δύσκολη χώρα όπως είναι η Ελλάδα, του αξίζουν συγχαρητήρια για τον καθημερινό αγώνα που δίνει. Βέβαια αυτοί που τελικά θα παραμείνουν στην αγορά είναι αυτοί που κάνουν σοβαρή δουλειά και σέβονται τον πελάτη τους. Επίσης αξίζει να σημειώσουμε ότι η ποιότητα της υπηρεσίας έχει βελτιωθεί στην πλειονότητα των ξενοδοχείων για να μπορεί να αντιμετωπίσει τις αυξανόμενες απαιτήσεις των πελατών σε σχέση με τους υπόλοιπους προορισμούς.

Πάντως σε εσάς δίνει αέρα το γεγονός ότι αντέξατε στην κρίση και πλέον σε μια αγορά με λιγότερους παίκτες έχετε και περισσότερες δυνατότητες. Έτσι δεν είναι;

Αυτό είναι αλήθεια, η κρίση άλλωστε αναδεικνύει και τις ευκαιρίες. Στις δικές μας ξένες αγορές έχουν πάει ουκ ολίγοι Έλληνες πράκτορες κατά καιρούς, χωρίς να συνεχίζουν αυτή την προσπάθεια, η οποία καταλήγει να έχει ημερομηνία λήξης, καθώς δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν επί το πλείστον στις δύσκολες απαιτήσεις των πελατών. Οι Άραβες δεν είναι σαν τους Ευρωπαίους που προγραμματίζουν από νωρίς τις διακοπές τους. Κλείνουν γενικά το ταξίδι τους κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, αλλάζουν συχνά ημερομηνίες, πράγμα που γνωρίζω και κατανοώ λόγω της καταγωγής μου. Είναι πολύ σημαντικό να ξέρει ο προμηθευτής τι θέλει ο πελάτης του και να κατανοήσει τις ανάγκες του, που μπορεί να είναι ιδιαίτερες.

Σε αυτό πιστεύετε ότι οφείλεται λοιπόν η επιτυχία του γραφείου σας;

Πιστεύω ότι οφείλεται στη γενικότερη φιλοσοφία μας που συνοψίζεται στο motto «We Care», το οποίο υποστηρίζουμε κυριολεκτικά. Αυτό που κάνω τόσο εγώ όσο οι συνεργάτες μου είναι να βάζουμε τον εαυτό μας στη θέση του εκάστοτε πελάτη και να λέμε «αν εγώ ήμουν ο πελάτης τι θα ήθελα να μου δώσει αυτός ο πράκτορας;». Αυτό βασίζεται σε δύο κλασικές αξίες, στον σεβασμό και στην εκτίμηση προς τον εκάστοτε πελάτη, που έρχονται σε αντίθεση με την πρακτική του εύκολου και γρήγορου κέρδος. Πέρα από αυτό, αξίζει να σημειωθεί ότι ειδικά οι αραβικές αγορές χαρακτηρίζονται από μια κουλτούρα η οποία τιμά την εκάστοτε μακρόχρονη πετυχημένη συνεργασία.