Ο κ. Λύσανδρος Τσιλίδης, πρόεδρος της ομοσπονδίας HATTA, μιλά για το «Σχέδιο Δώδεκα» που φιλοδοξεί να αναπτύξει το τουριστικό προϊόν της χώρας
Συνέντευξη στο TIMETV
Η Ελλάδα έχει τον δικό της θεό που λέγεται κρίση και η οποία δημιουργεί τρομακτικά προβλήματα στην οικονομία. Την ίδια στιγμή ωστόσο γεννά και νέες προσδοκίες για το μέλλον. Για παράδειγμα ο τουρισμός, ο οποίος ανέκαθεν αποτελούσε τη μεγάλη ατμομηχανή για την ελληνική οικονομία, γεννά κάποιες σοβαρές προσδοκίες για το μέλλον. Ο κ. Λύσανδρος Τσιλίδης, πρόεδρος της ομοσπονδίας HATTA, ένας άνθρωπος με μακρά πείρα στην τουριστική οικονομία της χώρας, θα μοιραστεί μαζί μας τις πρόσφατες εμπειρίες του από ταξίδια ζωτικής σημασίας για τον ελληνικό τουρισμό. Επιπλέον θα παρουσιάσει την κατάσταση που επικρατεί στην εγχώρια τουριστική αγορά και θα τολμήσει προβλέψεις για το 2016.
Κύριε Τσιλίδη, προσφάτως επισκεφθήκατε Ισραήλ, Ιράν και άλλους προορισμούς. Ποια είναι τα συμπεράσματα από αυτά τα ταξίδια και ποιες οι εκτιμήσεις για εφέτος;
Είμαι αισιόδοξος, τα ταξίδια που αναφέρατε μού επιτρέπουν να μεταδίδω αυτή μου την αισιοδοξία. Συγκεκριμένα, από το Ισραήλ έχουμε πάρα πολύ καλά νέα. Η επέκταση της δικής μας τουριστικής περιόδου λόγω επισκεπτών από το Ισραήλ συνεχίζει να κινείται δυναμικά. Έτσι έχουμε αρκετό κόσμο, ο οποίος ταξιδεύει σε περιοχές εκτός της πόλης των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης, όπως για παράδειγμα η Καβάλα, η Δράμα, τα Γιάννενα τα Ζαγοροχώρια, τα Τζουμέρκα και η Νότια Πελοπόννησος. Πάνε όπου υπάρχει ωραίος τρόπος ζωής και δραστηριότητες στη φύση, όπως καγιάκ, ποδηλασία και περίπατος σε μονοπάτια.
Αφορούν όλον τον χρόνο;
Είναι και για όλον τον χρόνο. Ακριβώς. Το ενθαρρυντικό στοιχείο είναι ότι συνεχίζουν και τον χειμώνα, γεγονός που όπως καταλαβαίνετε οδηγεί σε επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Στο Ισραήλ πετύχαμε ταυτόχρονα να φέρουμε στην Ελλάδα το συνέδριο των Ισραηλινών τουριστικών πρακτόρων, οι ημερομηνίες διοργάνωσης του οποίου θα οριστικοποιηθούν άμεσα. Εκπρόσωποι από 400 ως 650 γραφεία ταξιδίων, τα οποία είναι και η κινητήριος μηχανή της τουριστικής τους οικονομίας, έρχονται στη χώρα μας. Μετά από μία δεκαετία αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν το συνέδριό τους εκτός Ισραήλ και θα το κάνουν στην Ελλάδα. Αυτό λέει πολλά. Η πρώτη πόλη που θα επισκεφθούν θα είναι η Αθήνα, η δεύτερη η Θεσσαλονίκη. Έτσι θα έχουν την ευκαιρία να δουν δύο βασικούς κόμβους με διεθνή αεροδρόμια και να διαπιστώσουν ότι μπορεί να υπάρξει άμεση προσέλευση και εξυπηρέτηση ξένων επισκεπτών.
Στο Ιράν ποιες προοπτικές διαγράφονται;
Κοιτάξτε, το Ιράν έρχεται από ένα εμπάργκο και ανοίγει τις πύλες του για να ταξιδέψει ο κόσμος του στο εξωτερικό. Δεν παύουν να υπάρχουν τεχνικά προβλήματα με την έκδοση βίζας Σένγκεν για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Είναι ένα δύσκολο θέμα, που θα αντιμετωπίσουμε την πρώτη χρονιά, αλλά θα κινηθούμε δυναμικά. Γνωρίζουμε ότι η ελληνική πολιτεία έχει οργανωθεί με το προξενείο και την πρεσβεία της στην Τεχεράνη, με στόχο να εξυπηρετήσει το κοινό. Υπάρχουν αρκετοί Ιρανοί ενδιαφερόμενοι. Ακόμη και κατά τη διάρκεια του εμπάργκο αρκετοί Ιρανοί ταξίδευαν στην Ελλάδα. Δεν είχαμε ασφαλώς πολλούς επισκέπτες σε σχέση με τους αντίστοιχους των ευρωπαϊκών χωρών, όμως είχαμε έναν αριθμό περίπου 8.000 ταξιδιών κάθε χρόνο. Άλλοι έπαιρναν βίζα απευθείας από το προξενείο, άλλοι έπαιρναν βίζα μέσα από άλλες χώρες Σένγκεν, όπως η Γαλλία και η Ιταλία.
Υπάρχει αεροπορική σύνδεση;
Είναι αυτό που θα δημιουργήσει την ανάπτυξη στη γραμμή Ελλάδος-Ιράν. Η Aegean Airlines έχει βάλει απευθείας πτήσεις για Τεχεράνη, ενώ έχει δηλώσει ότι θα αυξήσει τις πτήσεις αυτές σε καθημερινή βάση όλο το καλοκαίρι. Θα έχει δηλαδή πτήσεις όλη την εβδομάδα. Τώρα δεν έχει όλη την εβδομάδα. Οι πολίτες όλων αυτών των χωρών δεν μπορούσαν να έλθουν απευθείας στην Ελλάδα, έρχονταν μέσω τρίτων χωρών – είτε μέσω Καΐρου είτε μέσω Κωνσταντινούπολης είτε μέσω οποιουδήποτε άλλου αεροδρομίου των Εμιράτων. Έτσι οι ταξιδιώτες από αυτές τις χώρες ταλαιπωρούνταν και έχαναν αρκετές ώρες στα αεροδρόμια ώσπου να φθάσουν στην Ελλάδα. Αυτό αλλάζει σήμερα με τις απευθείας πτήσεις της Aegean Airlines.
Οι Ιρανοί σέβονται την Ελλάδα.
Πράγματι, οι Ιρανοί αγαπάνε την Ελλάδα. Είναι μοναδικό. Υπάρχει ένας σημαντικός ιστορικός και πολιτιστικός δεσμός μεταξύ των δύο χωρών που έχει τις ρίζες του 3.000 χρόνια πίσω. Είναι αλήθεια ότι είναι άνθρωποι που επιθυμούν σφόδρα να έλθουν στη χώρα μας. Αγαπούν τους Έλληνες, μας προτιμούν περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο προορισμό της Μεσογείου και δεν θα ήταν υπερβολή να πω και της Ευρώπης. Θέλουν να έλθουν στη χώρα μας, να αγοράσουν σπίτι, να ζήσουν στην Ελλάδα. Αγαπούν τη χώρα αυτή τόσο πολύ που ακόμη και στη χώρα τους ακούνε ελληνική μουσική. Το ίδιο ισχύει και για το Ισραήλ, όπου πραγματικά σου κάνει εντύπωση το γεγονός ότι σε πάνω από 60 κέντρα υπάρχει και ένας Ισραηλινός που παίζει ένα μπουζουκάκι. Πραγματικά λατρεύουν την ελληνική μουσική. Στο Ιράν δεν το έχουμε αυτό ακόμη αλλά – πού θα πάει; – θα τους μάθουμε κι εκεί το μπουζούκι.
Είναι ιδιαίτερα θετική η τελευταία πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης να είναι η πρώτη επίσημη κυβερνητική ξένη αντιπροσωπεία που επισκέφθηκε τη χώρα αυτή.
Πράγματι, αυτό δείχνει πολλά. Έτυχε να βρίσκομαι στο Ιράν, πριν από το ταξίδι του Πρωθυπουργού, με άλλους συναδέλφους. Πήγαμε εκεί ως ως μια διακρατική αποστολή των δύο χωρών, με στόχο να ανοίξουμε την πόρτα. Μετά συνεχίσαμε με το ταξίδι του Πρωθυπουργού, πήγαμε στην Έκθεση Τουρισμού του Ιράν, όπου αρκετοί συνάδελφοι είχαν έρθει για να κάνουν ανταλλαγή συνεργασιών. Πιστεύουμε ότι αυτή η αγορά θα ανοίξει. Δεν είναι κάτι που θα γίνει αύριο το πρωί, θα προσφέρει ωστόσο μεγάλους αριθμούς Ιρανών επισκεπτών στη χώρα μας. Πρέπει όμως όλοι να είμαστε συγκεκριμένοι στο τι προσφέρουμε και να γνωρίσουμε σε βάθος την αγορά που επιχειρούμε να ανοίξουμε διότι, αν δεν γνωρίζεις την αγορά και το προϊόν που έχεις, δεν έχεις καμία ελπίδα.
Τι προσδοκίες εμφανίζει εφέτος η ρωσική αγορά;
Εμείς έχουμε βάλει στόχο να ανακάμψουμε και να επανέλθουμε στον προ διετίας αριθμό Ρώσων επισκεπτών στη χώρα μας. Είχαμε φθάσει το 1,48 εκατομμύριο επισκέπτες από τη Ρωσία. Τα τελευταία τρία χρόνια ο αριθμός αυτός συρρικνώθηκε σχεδόν στο μισό, άρα η πρώτη μας στόχευση είναι να επανέλθουμε στα αρχικά επίπεδα και από εκεί και πέρα να επεκταθούμε περαιτέρω. Είναι λάθος βεβαίως να πιστεύει κανείς ότι αυτό που συμβαίνει μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας μπορεί να το κερδίσουμε εμείς. Δεν πρόκειται να έλθουν μόνο στην Ελλάδα τα τρία εκατομμύρια Ρώσων τουριστών που πήγαιναν στην Τουρκία.
Γιατί η Ελλάδα δεν γίνεται να πάρει τη «μερίδα του λέοντος»;
Διότι, πρώτον, η περίοδος που ταξίδευαν ήταν η δική μας χειμερινή περίοδος, κατά την οποία η Νότια Τουρκία και η Ερυθρά θάλασσα στην Αίγυπτο έχουν θερινό κλίμα. Δεύτερον, δεν χρειάζονται βίζα. Τρίτον, έπαιρναν επιδοτήσεις για τα αεροπλάνα που ταξίδευαν, έπαιρναν δηλαδή επιδοτήσεις ανά κεφαλή. Ο ανταγωνισμός εκεί είναι αθέμιτος. Γι’ αυτό επιμένω και λέω ότι αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να επιμηκύνουμε την τουριστική περίοδο, ξεκινώντας από τον Απρίλιο και φθάνοντας ως το τέλος Νοεμβρίου. Με δυο λόγια, να καλύψουμε τα κενά πριν και μετά τη δική μας «high season» Ιουλίου – Αυγούστου, που έρχονται όλοι ως επί το πλείστον. Έτσι θα μπορέσουμε να αυξήσουμε τα μεγέθη του τουρισμού μας.
Κοιτάξτε, η κρίση που μαστίζει τους καταναλωτές είναι παγκόσμια, δεν υπάρχει χώρα που να μην έχει πληγεί από την κρίση. Άρα πρέπει να πουλάμε σε λογικές τιμές τα δωμάτια και συνολικά τα τουριστικά πακέτα και να φερόμαστε αξιοπρεπώς σε ανθρώπους που θέλουν να ζουν στη χώρα μας. Αυτό θα μας επιτρέψει να έχουμε μονίμως ανοδικές τάσεις στον τουρισμό μας.
Δεν είναι πάντως εντυπωσιακό το γεγονός ότι μέσα στην κρίση ο τουρισμός εμφάνισε τόσο σημαντική άνοδο; Το 2015 η χώρα μας έφθασε να φιλοξενεί 24,5 εκατομμύρια ξένους επισκέπτες.
Αυτό είναι γεγονός και το έχω πει πολλές φορές. Η Ελλάδα έχει τον δικό της Θεό που την προστατεύει. Είναι η ίδια η κρίση. Για σκεφθείτε, το 2010 είχαμε 15 εκατομμύρια ξένους επισκέπτες και το 2015 φθάσαμε τα 24. Ο Θεός ας κρατάει την κρίση πάνω από τη χώρα μας και να αναπτύσσεται ο ελληνικός τουρισμός. Δυστυχώς, όλα αυτά λέγονται χιουμοριστικά. Δεν είναι εύκολο πράγμα όλο αυτό που βιώνουμε όλοι μας, που βιώνει η χώρα μας. Μας ταλαιπωρεί όλους, συνθλίβει τις επιχειρήσεις μας, δεν μας επιτρέπει να αναπτυχθούμε, στραγγίζει τη ρευστότητα. Είναι ό,τι χειρότερο. Σαφώς βοηθάει κάποιους νέους ανθρώπους να μπούν και να δημιουργήσουν, αλλά ταυτόχρονα αποβάλλει πολλούς παλιούς οι οποίοι δεν μπορούν να ανταποκριθούν.
Σας προβληματίζει η έξαρση των μεταναστευτικών ροών; Προσφάτως ανακοινώθηκε ότι κάθε δήμος πρέπει να απορροφήσει έναν αριθμό προσφύγων. Αυτή η εξέλιξη δεν φοβάστε μήπως θίξει την τουριστική οικονομία;
Να σας πω, όποια περιοχή έχει υποδεχθεί τους ξένους με ευγένεια και με συμπάθεια έχει κερδίσει την αγάπη και την εκτίμηση όλων των λαών. Όποιοι φέρονται με τραμπουκισμούς στους ανθρώπους αυτούς δυστυχώς χάνουν αυτή τη δυναμική. Μη νομίζετε, και αυτοί γνωρίζουν ότι έρχονται σε μια μικρή χώρα που έχει πληγεί από την κρίση. Ξέρουν ότι δεν είμαστε μια ανεπτυγμένη οικονομία που μπορεί να τους προσφέρει εργασία. Οι άνθρωποι αυτοί δεν έρχονται για να δουλέψουν στην Ελλάδα, έρχονται για να φύγουν, να πάνε στη Βόρεια Ευρώπη. Αυτό πρέπει να το κατανοήσουμε όλοι μας.
Είναι γεγονός ότι το αίσθημα της φιλοξενίας των κατοίκων των νησιών και της ηπειρωτικής Ελλάδας δημιούργησε ένα εξαιρετικό κλίμα συμπάθειας για τη χώρα μας στο εξωτερικό. Ένα κλίμα που ανέτρεψε όλα αυτά που γράφτηκαν εις βάρος της χώρας από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης.
Πράγματι δημιούργησε ένα πάρα πολύ θετικό κλίμα.
Κύριε Τσιλίδη, επιτρέψτε μου να θίξω ένα άλλο ζήτημα. Αφορά τις αεροπορικές συνδέσεις της χώρας μας με το εξωτερικό. Ποια είναι τα νέα δεδομένα που διαμορφώνονται σε αυτόν τον τομέα;
Ακούστε, μια χώρα που αναπτύσεται τουριστικά και ιδιαίτερα η χώρα μας, η Ελλάδα, το μοναδικό μέσο που έχει ανάγκη για να αναπτυχθεί είναι οι αερομεταφορές. Κατά ευτυχή συγκυρία, έχουμε μια δυναμική αύξηση παρουσίας της αεροπορικής μας εταιρείας, της Aegean Airlines. Τη λέω δική μας, αλλά έτσι είναι.
Είναι πλέον ο εθνικός αερομεταφορέας.
Οι άνθρωποι της Aegean έχουν αναπτύξει σημαντικές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες αναπτύσσοντας τον στόλο τους με μεγαλύτερο αριθμό αεροσκαφών. Αυτό σημαίνει ότι ταξιδεύουν σε νέους προορισμούς, δημιουργώντας νέες θέσεις… Τι σημαίνει αυτό;
Αν δεν κάνω λάθος, εξυπηρετεί 145 προορισμούς.
Η ύπαρξη νέων αεροπλάνων και νέων προορισμών σημαίνει πολύ απλά ότι έχουμε μεγαλύτερο αριθμό επιβατών και άρα αιμοδότηση (και) του ελληνικού τουρισμού. Έχουμε λοιπόν από τη μια πλευρά την Aegean Airlines και από την άλλη έχουμε αρκετές ξένες αεροπορικές εταιρείες, οι οποίες είτε έχουν ως σταθμό τους την Ελλάδα είτε είναι ευρωπαϊκές και έχουν απευθείας πτήσεις προς Αθήνα και νησιά. Προς τη χώρα έχουμε νέες πτήσεις και από Αγγλία και από Βέλγιο. Τι σημαίνει αυτό; Ότι μια αεροπορική εταιρεία δεν ανοίγει έναν προορισμό μόνο προς μία κατεύθυνση. Επιθυμεί να στέλνει τα αεροπλάνα της και αυτά να επιστρέφουν γεμάτα. Πηγαίνει σε έναν προορισμό και παράγει οικονομία. Άρα ό,τι έρχεται με αυτές τις εταιρείες είναι καλό. Είναι μερικώς καλό διότι ναι μεν αυξάνει τις προσελεύσεις, αλλά είναι κακό διότι ανταγωνίζεται τους παραδοσιακούς δημιουργούς των πακέτων, των tour operators, γεγονός που δημιουργεί μια κρίση σε αυτόν τον χώρο. Δεν ξέρουμε τελικά ποιος θα κερδίσει το παιχνίδι. Μην ξεχνάτε ότι ένας πελάτης πηγαίνει σε ένα γραφείο, παίρνει ένα πακετο – είτε είναι μεγάλος γνωστός πολυεθνικός tour operator είτε είναι ένα μικρό γραφείο που οργανώνει ένα πακέτο, όπως και ένα δικό σας ταξίδι σε μια μακρινή χώρα –, πηγαίνει δηλαδή σε ένα γραφείο για να πάρει προσφορές και να δημιουργήσει ένα ταξιδιωτικό πακέτο. Αν λοιπόν το ταξιδιωτικό γραφείο δεν υπάρχει, δεν θα μπορέσει πότε μέσα από το Internet να δημιουργήσει ένα πραγματικά ολοκληρωμένο πακέτο. Κάπου απομονώνεται.
Δεν διευρύνεται ωστόσο ο ρόλος του Διαδικτύου στην τουριστική βιομηχανία;
Ανεβαίνει και γι’ αυτό όλα τα γραφεία ταξιδίων και οι μεγάλοι tour operators έχουμε δημιουργήσει πλατφόρμες τις οποίες πουλάμε κατευθείαν – και σε B2B και σε B2C –, έτσι ώστε ο πελάτης να παραμείνει σε εμάς. Ο πελάτης μας αγοράζει με έναν άλλο τρόπο – όχι τον παραδοσιακό με το έντυπο –, κλείνοντας την εκδρομή του και καλύπτοντας το κόστος διαδικτυακά, έχοντας ταυτόχρονα τις ασφαλιστικές καλύψεις που επιβάλλει η προστασία του καταναλωτή στην Ευρώπη. Έτσι δεν χάνεται ο πελάτης από εμάς, απλώς το εργαλείο αυτό, το οποίο στην αρχή εμφανίστηκε ως δράκος πάνω από το κεφάλι μας, δεν μπόρεσε να μας ανταγωνιστεί. Αυτό είναι γεγονός. Όσο και αν έσπασε τις τιμές, δεν μπόρεσε να μας αντικαταστήσει. Τα διαδικτυακά γραφεία έδειχναν εικονικά ίδια με τα παραδοσιακά γραφεία, στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν σαν εμάς. Και ξέρετε γιατί; Διότι αν προκύψει κάποιο πρόβλημα, μια απεργία, ένα πρόβλημα σοβαρότερο, ο πελάτης μπορεί να πάρει ένα τηλέφωνο και να ζητήσει από κάποιον βοήθεια, Όταν όμως παίρνεις ένα εισιτήριο σκέτο από μια αεροπορική εταιρεία, το οποίο δεν έχεις δικαίωμα να αλλάξεις, είσαι χαμένος, χάνεις τα λεφτά σου και πρέπει να αγοράσεις ξανά.
Κύριε Τσιλίδη, τι είναι το «σχέδιο δώδεκα»;
Είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο για τη δουλειά μας. Ξεκινούμε από την παραδοχή ότι η χώρα μας έχει δώδεκα θεματικούς τομείς για τον τουρισμό. Μεταξύ αυτών ο πολιτιστικός τουρισμός, ο θρησκευτικός, ο οικολογικός, ο τουρισμός δραστηριοτήτων. Όλοι οι θεματικοί τουριστικοί τομείς εντάσσονται στο συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Στο πρόγραμμα «δώδεκα» έχουμε επίσης εντάξει τους δώδεκα μήνες του χρόνου – και όχι τους 4 ή 5 μήνες – ως χρονικό πεδίο ανάπτυξης του τουρισμού. Επίσης έχουμε 13 περιφέρειες της χώρας – τις ονοματίζουμε δώδεκα περιφέρειες συν μία, διότι αυτή η μία είναι η λιγότερο γνωστή τουριστική περιφέρεια της χώρας, την οποία προβάλλουμε σε παγκόσμιο επίπεδο ώστε να την αναπτύξουμε περισσότερο. Έχουμε τους δώδεκα αποστόλους-μαθητές του Χριστού, που συνδέονται με την ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού. Έχουμε δώδεκα αστερισμούς της ουρανογραφίας: τον Άρη, τον Δία, την Αφροδίτη, τον Κρόνο κ.ά., που «φωτογραφίζουμε» μέσα από μια συνεργασία με το Αστεροσκοπείο Αθηνών. Στο πλαίσιο αυτό έχουμε αναπτύξει συνεργασίες και με άλλους φορείς, όπως η Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, η Εταιρεία Προστασίας της χελώνας καρέτα-καρέτα, της μονάχους-μονάχους, της καφέ αρκούδας, του γκρίζου λύκου. Έτσι έχουμε εντάξει στο τουριστικό προϊόν την ελληνική φύση και οικολογία, προσφέροντας τη δυνατότητα σε ταξιδιώτες να απολαμβάνουν πράγματα όπως τα περάσματα πουλιών, η χλωρίδα και πανίδα στη χώρα μας.
Άρα μιλάμε για ένα εργαλείο marketing, το οποίο θα θέσετε στην υπηρεσία των μελών σας;
Ακριβώς. Το πρόγραμμα αυτό εκχωρείται στα μέλη μας και μαζί με αυτό εκχωρείται μια τεράστια τράπεζα πληροφοριών που το συνοδεύει. Θέλει, για παράδειγμα, κάποιος να κάνει αναρρίχηση, θέλει να κάνει κατάδυση, να κάνει σκι, θα μπορεί με το πάτημα ενός κουμπιού να έχει όλα τα διαθέσιμα τουριστικά πακέτα. Το κάθε γραφείο λοιπόν θα μπορεί να προβάλλει τα δικά του πακέτα. Θα παίρνει το συγκεκριμένο πρόγραμμα, το οποίο παρουσιάζει τη χώρα με βίντεο, φωτογραφίες, ιστορικές περιγραφές, πολιτιστικές διαδρομές και δρώμενα, και πάνω σε αυτό θα εμπλουτίζει με τις δικές του προτάσεις, αναπτύσσοντας τις δραστηριότητές του στην παγκόσμια αγορά. Έτσι ο ίδιος θα μπορεί να ανακτήσει δυναμικά αυτό που επιχειρούν να του πάρουν από τα χέρια, διότι ο τουριστικός πράκτορας είναι αυτός που δημιουργεί και παράγει το τουριστικό προϊόν. Έχει μετεξελιχθεί σε tour operator, γεγονός που του επιτρέπει να παραμένει ενεργός στο παιχνίδι του τουρισμού. Αυτός είναι και ο λόγος που ζητάμε από την πολιτεία να ξεκαθαρίσει το νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας του κλάδου – δεν μπορεί να κάνει αυτή την εργασία κάποιος άσχετος άνθρωπος. Οι εκδρομές, τα συνέδρια, οι κρατήσεις ξενοδοχείων πρέπει να αποτελούν αντικείμενο δράσης εξειδικευμένων ατόμων και επιχειρήσεων, εταιρειών που λαμβάνουν άδεια λειτουργίας από τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Τουρισμού.
Κύριε Τσιλίδη, σας ευχαριστώ θερμά. Ας ελπίσουμε ότι το 2016 θα ακολουθήσει τα βήματα της περασμένης χρονιάς και θα έχουμε κάτι θετικό και εφέτος.
Θα έχουμε, αρκεί να εργαστούμε με όραμα, συνέπεια και σεβασμό στο τουριστικό μας προϊόν. Και εγώ σας ευχαριστώ.
