Όραμα του ΣΕΒΤ είναι μια Ελλάδα ανάπτυξης, ευκαιριών, εκπαίδευσης και καινοτομίας με ανοιχτή οικονομία
Βασικούς πυλώνες για την ανάπτυξη της οικονομίας ο ΣΕΒΤ θεωρεί τους ακόλουθους τέσσερις: ανταγωνιστικότητα, εξωστρέφεια, καινοτομία και νέες επενδύσεις
Συνέντευξη στον Σπύρο Κτενά
H ελληνική βιομηχανία τροφίμων προσφέρει και μπορεί να προσφέρει στην πορεία προς την ανάκαμψη της οικονομίας και την ανάπτυξη, δίνοντας έμφαση στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, στην ενίσχυση της εξωστρέφειας, στην προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας καθώς και στην προσέλκυση νέων επενδύσεων. Αυτό επισημαίνει, μεταξύ άλλων, στην πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη που παραχώρησε στους New Τimes, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (ΣΕΒΤ) κ. Ευάγγελος Καλούσης, τονίζοντας ταυτόχρονα ότι αυτοί είναι και οι τέσσερις βασικοί πυλώνες για την ανάπτυξη της οικονομίας. Ωστόσο, προκειμένου να ενισχυθεί το επιχειρείν στη χώρα μας, «είναι αναγκαία η ύπαρξη ενός υποστηρικτικού, σταθερού, προβλέψιμου φορολογικού και διοικητικού πλαισίου», υπογραμμίζει ο πρόεδρος του ΣΕΒΤ, τονίζοντας παράλληλα ότι «είναι πλέον σημαντικό να προχωρήσουμε στη δημιουργία Εθνικής Βιομηχανικής Πολιτικής, που θα έχει ιεραρχικό ρόλο στις κλαδικές προτεραιότητες και θα ενισχύει τις επενδύσεις».
Όσον αφορά την ίδια τη βιομηχανία τροφίμων και ποτών, ο ρόλος της παραμένει θεμελιώδης όχι μόνο για το σύνολο της ελληνικής μεταποίησης αλλά και για το σύνολο της ελληνικής οικονομίας.
Ο κλάδος των τροφίμων είναι σίγουρα από αυτούς που έχουν πληγεί λιγότερο αυτά τα χρόνια της μεγάλης κρίσης. Η σθεναρότητα αυτή επιδεικνύεται από το σύνολο των υποκλάδων ή κάποιοι βρίσκονται σε δεινή θέση;
Παρά τις αντίξοες οικονομικές συνθήκες που αντιμετωπίζει η χώρα μας η ελληνική βιομηχανία τροφίμων και ποτών παραμένει ένας κλάδος δυναμικός, ανταγωνιστικός και εξωστρεφής, με έντονη εξαγωγική δραστηριότητα στην Ευρώπη, στην Αμερική αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Μέσα σε ένα δύσκολο οικονομικό περιβάλλον η ελληνική βιομηχανία τροφίμων και ποτών προσπαθεί να επιβιώσει και να ξεπεράσει τα εμπόδια που έχει δημιουργήσει η κρίση αντιμετωπίζοντας τα προβλήματα σαν μια μεγάλη πρόκληση για να κτίσει ένα καλύτερο μέλλον για την ίδια, τους εργαζομένους και τους καταναλωτές. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο κλάδος έχει υποστεί το μικρότερο πλήγμα σε σχέση με άλλους κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Αν και έχει παρατηρηθεί μια γενικότερη σταθερή μείωση στον τομέα της διατροφής, δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι υποκλάδοι στο χώρο που να έχουν σημειώσει μεγαλύτερη έξαρση ή να βρίσκονται σε δυσμενέστερη θέση. Ωστόσο ο κύριος ρόλος του κλάδου στην ελληνική οικονομία καταδεικνύεται από την πρώτη θέση που εξακολουθεί να κατέχει στην αξία παραγωγής στη μεταποιητική βιομηχανία της χώρας, με ποσοστό 25% επί του συνόλου, αλλά και τη δραστηριοποίηση στον κλάδο 1.225 επιχειρήσεων με πωλήσεις που ξεπερνούν τα 14,2 δισ. ευρώ. Απασχολεί δε το 30,8% του συνολικού εργατικού δυναμικού της μεταποίησης.
Ο θεμελιώδης ρόλος της βιομηχανίας τροφίμων για την ελληνική οικονομία είναι αδιαμφισβήτητος και πρόσφατα για μία ακόμη φορά αποδείξιμος μέσα από την έκθεση του ΙΟΒΕ. Παρά τη δυναμική αυτή ωστόσο, τα ποσοστά μεταβολής στα βασικά διαρθρωτικά μεγέθη της εγχώριας βιομηχανίας τροφίμων το 2015, σε σχέση με το 2014, υποδηλώνουν μείωση στον αριθμό των επιχειρήσεων του κλάδου (2,1%), σε αντίθεση με το σύνολο της μεταποίησης, όπου σημειώθηκε αύξηση (2,5%). Αυτή η μείωση οφείλεται σε κλείσιμο επιχειρήσεων ή πού αλλού και επίσης εκτιμάτε ότι έχει διευρυνθεί;
Σε μια τόσο μακρά περίοδο κρίσης ως κλάδος σφυρηλατηθήκαμε από τις επιπτώσεις που άγγιξαν τόσο τους καταναλωτές, με αποτέλεσμα τον περιορισμό της κατανάλωσης, όσο και ολόκληρο τον επιχειρηματικό κόσμο και τις επιχειρήσεις του κλάδου. Αυτό οφείλεται στην αύξηση των κοστολογίων, στην αύξηση των φόρων (αλλεπάλληλες αυξήσεις του ΦΠΑ), στη σημαντική μείωση του οικογενειακού εισοδήματος αλλά και στην έλλειψη ρευστότητας.
Όσον αφορά τις επιχειρήσεις του κλάδου, θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι παρατηρούνται έντονες διακυμάνσεις όσον αφορά τις μικρού μεγέθους επιχειρήσεις, οι οποίες το 2009 ήταν 11.000. Αντίθετα, οι μεγάλες και μεσαίες επιχειρήσεις, που πιστοποιούνται με ευρωπαϊκά προγράμματα διασφάλισης ποιότητας, παραμένουν σταθερές χωρίς να έχουν σημειωθεί προβλήματα. Με δεδομένο αυτό τονίζουμε ότι είναι ζωτικής σημασίας η εξυγίανση και οι αλλαγές που θα αφορούν κυρίως τις μικρές επιχειρήσεις, με στόχο αρχικά τη βιωσιμότητα αλλά και την ανάπτυξή τους. Ωστόσο, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του ΙΟΒΕ (Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών), γίνεται αντιληπτό ότι η βιομηχανία τροφίμων και ποτών εξακολουθεί να αποτελεί βασικό πυλώνα της οικονομίας και της ανάπτυξης στην εγχώρια αγορά. Η δυναμική του κλάδου φαίνεται και από την αύξηση που σημειώνεται στα τρόφιμα (0,4%) και στα ποτά (0,2%) σε όρους ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας (σ.σ.: μεταξύ των ετών 2015/14). Από τη μεριά του ο κλάδος των τροφίμων και ποτών μείωσε το εμπορικό έλλειμμα κατά 35% λόγω των εξαγωγικών δραστηριοτήτων του, γεγονός που συμβάλλει ιδιαίτερα στην ανάκαμψη και στη θετική πορεία της οικονομίας της χώρας.
Από τον κλάδο σας υπάρχουν εταιρείες οι οποίες έχουν μεταφέρει, εκτός από την παραγωγή τους, και την έδρα τους στο εξωτερικό, ώστε να απαλλαγούν από τη δυσβάσταχτη υπερφορολόγηση;
Με τα capital controls, τα οποία αποτελούν τροχοπέδη της ρευστότητας, καθώς και τη στενότητα δανειοδότησης, αρκετές επιχειρήσεις αναγκάζονται να απευθυνθούν σε ξένους οίκους δανειοδότησης προκειμένου να εξασφαλίσουν τη βιωσιμότητά τους. Συνεπώς για λόγους επιβίωσης και οικονομικής φύσης κάποιες επιχειρήσεις μετέφεραν μόνο την έδρα τους σε χώρες του εξωτερικού. Τόσο όμως η παραγωγή όσο και η διοίκηση των συγκεκριμένων εταιρειών παραμένουν στην Ελλάδα.
Η επιχειρηματικότητα βιώνει ίσως από τις χειρότερες στιγμές της. Από πλευράς του ΣΕΒΤ υπάρχουν κάποιες προτάσεις και κάποιες πιέσεις ώστε να βελτιωθεί, όσο γίνεται υπό τις παρούσες συνθήκες, το κλίμα για το επιχειρείν;
Όπως έχουμε τονίσει πολλές φορές, προκειμένου να ενισχυθεί το επιχειρείν στη χώρα μας είναι αναγκαία η ύπαρξη ενός υποστηρικτικού, σταθερού, προβλέψιμου φορολογικού και διοικητικού πλαισίου. Είναι πλέον σημαντικό να προχωρήσουμε στη δημιουργία Εθνικής Βιομηχανικής Πολιτικής, που θα έχει ιεραρχικό ρόλο στις κλαδικές προτεραιότητες και θα ενισχύει τις επενδύσεις. Από την πλευρά μας έχουμε επανειλημμένα εκφράσει τις θέσεις και τις απόψεις μας όσον αφορά τις ενέργειες που μπορούν να πραγματοποιηθούν από τις επιχειρήσεις, επικουρούμενες από τους αρμόδιους φορείς και το κράτος.
Όσον αφορά τις επιχειρήσεις, θεωρούμε ότι το κράτος πρέπει να προβεί σε διορθωτικές ενέργειες. Αφενός στο «ξεκίνημα» των επιχειρήσεων, όπου σημειώνονται μεγάλες καθυστερήσεις (για παράδειγμα στην αδειοδότηση ή ακόμη και σε περιπτώσεις επέκτασης υφιστάμενων εγκαταστάσεων), και αφετέρου στην ίδια τη λειτουργία των επιχειρήσεων, οι οποίες αντιμετωπίζουν επιπρόσθετες επιβαρύνσεις τόσο σε χρόνο όσο και σε κόστος.
Δεδομένης της σημασίας που έχει για την ελληνική οικονομία ο κλάδος, ο οποίος, σημειωτέον, είναι και ο μεγαλύτερος εργοδότης της εγχώριας μεταποίησης, θα περίμενε κανείς να διαδραματίζει και κάποιον συμβουλευτικό ρόλο για τις κυβερνήσεις σε θέματα ανάπτυξης, στο βαθμό βέβαια που περνά ο λόγος τους. Ισχύει αυτό; Έχει ζητηθεί η συνδρομή σας με προτάσεις και, αν αυτό δεν συμβαίνει, τουλάχιστον έχετε τη στήριξη της δημόσιας διοίκησης στο έργο σας;
Η ελληνική βιομηχανία τροφίμων και ποτών έχει ξεκάθαρους στόχους για τον τρόπο που μπορεί να προσφέρει ουσιαστικό έργο στην ανάπτυξη της οικονομίας. Οι στόχοι αυτοί μπορούν να επιτευχθούν με τη βοήθεια της πολιτείας στην άρση των προβλημάτων, τα οποία θέτουν εμπόδια στην οικονομική δραστηριότητα και στην ομαλή λειτουργία των επιχειρήσεων. Για το λόγο αυτόν έχουμε δημιουργήσει ένα υπόμνημα όπου καταγράφονται όλες οι θέσεις και οι προτάσεις μας, με τίτλο «Ο δρόμος για την ανάπτυξη». Οι 4 βασικοί πυλώνες, τους οποίους θεωρούμε μοχλούς για την ανάπτυξη της οικονομίας, είναι η ανταγωνιστικότητα, η εξωστρέφεια, η καινοτομία και η προώθηση νέων επενδύσεων. Πρεσβεύουμε ότι πρέπει να δοθούν ξεκάθαρες κατευθύνσεις, ώστε οι κοινωνικές και παραγωγικές δυνάμεις της χώρας καθώς και ο κρατικός μηχανισμός να γνωρίζουν τους συγκεκριμένους στόχους. Οι συγκεκριμένες προτάσεις και θέσεις μας έχουν γνωστοποιηθεί στο κυβερνητικό επιτελείο και θέλουμε να πιστεύουμε ότι θα δοθεί η δέουσα προσοχή, με σκοπό να αφουγκραστούν τα προβλήματα του κλάδου και να δοθούν οι αντίστοιχες λύσεις. Ήδη διαφαίνεται διάθεση ανταπόκρισης και συμβολής της πολιτείας προς την κατεύθυνση αυτή.
Η χώρα μας βιώνει τη μεγαλύτερη μεταπολεμικά οικονομική και κατ’ επέκταση κοινωνική κρίση, υπό την έννοια ότι έχει φτωχοποιηθεί μεγάλο μέρος του ελληνικού λαού. Παρ’ όλα αυτά, βλέπουμε τις τιμές προϊόντων, μεταξύ αυτών και ειδών διατροφής, να μην ακολουθούν μια αξιόλογη μείωση, αν όχι την αντίστοιχη κάθοδο με την κάθοδο των εισοδημάτων των καταναλωτών. Μάλιστα σε κάποια προϊόντα σημειώνεται και άνοδος των τιμών. Τι έχετε να πείτε γι’ αυτό; Ο ΣΕΒΤ έχει σκοπό να κάνει κάτι γι’ αυτό;
Είναι τεκμηριωμένο από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) και την αντίστοιχη Ευρωπαϊκή Αρχή (EUROSTAT) ότι τα τελευταία χρόνια ο δείκτης τιμών καταναλωτή μειώνεται. Παρά τις σημαντικές διαχρονικά αυξήσεις του ΦΠΑ, ενός φόρου που έχει φθάσει να είναι μεγαλύτερος για το τυπικό καλάθι στην Ελλάδα συγκριτικά με τις άλλες χώρες, οι τιμές στα βασικά ελληνικά σουπερμάρκετ παραμένουν χαμηλότερες σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό επιβεβαιώνεται και με την πρόσφατη τετραμηνιαία έκθεση του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ). Αξίζει να τονίσουμε ότι σε εύρος μιας πενταετίας οι τιμές έχουν μειωθεί πάνω από 10%, σε τιμές χωρίς ΦΠΑ, ανάλογα με τον κλάδο ειδών διατροφής, παρά το γεγονός ότι το κοστολόγιο αυξάνεται από τη μείωση της παραγόμενης ποσότητας, την αύξηση στις τιμές των πρώτων υλών, τις έκτακτες εισφορές κτλ.
Πιστεύετε ότι η λύση στο ελληνικό πρόβλημα είναι τα συνεχή μνημόνια;
Στον ΣΕΒΤ πιστεύουμε ότι η ανάπτυξη είναι η μόνη διέξοδος από την κρίση και μπορεί να επιτευχθεί με την αντιμετώπιση των χρηματοοικονομικών προκλήσεων και τη στήριξη των διαρθρωτικών αλλαγών, που απελευθερώνουν την οικονομία και οικοδομούν σχέσεις εμπιστοσύνης με τους εταίρους και τις αγορές. Στην παρούσα φάση, οι παραγωγικοί κλάδοι, με ναυαρχίδα τα τρόφιμα και τα ποτά, είναι καίριο να αυξήσουν τη συμμετοχή τους τόσο στο ΑΕΠ όσο και στην εξαγωγική δραστηριότητα. Συγκεκριμένα στόχος του ΣΕΒΤ είναι η αύξηση της συμμετοχής στο ΑΕΠ από 4% σε 5% και παράλληλα η αύξηση των επενδύσεων και της ευρύτερης καινοτομίας στον κλάδο.
Στον τομέα των εξαγωγών, όπου επίσης η βιομηχανία τροφίμων πρωτοστατεί, θεωρείτε ότι έχει κερδίσει το στοίχημα του επώνυμου ελληνικού εξαγώγιμου προϊόντος;
Καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης, οι εξαγωγές στον τομέα των τροφίμων και ποτών αυξήθηκαν με διψήφιο συντελεστή. Όπως ήδη έχει επισημανθεί, η ελληνική βιομηχανία τροφίμων και ποτών παρουσιάζει συνεχώς αναπτυσσόμενη εξαγωγική δραστηριότητα στην Ευρώπη, στην Αμερική αλλά και σε σημαντικές αγορές σε όλον τον κόσμο, με τις εξαγωγές να ανέρχονται στα 4,5 δισ. ευρώ. Τα είδη διατροφής κατέχουν σήμερα την πρώτη θέση στον εξαγωγικό τομέα μετά τα πετρελαιοειδή, με συνολική αξία 6,250 δισ. ευρώ και με ποσοστό επί του συνόλου 25%, η δε ελληνική βιομηχανία τροφίμων και ποτών κατέχει το 75% της διατροφής και από μόνη της το 18% του συνόλου των εξαγωγών.
Ακόμη και το 2016, όπου το σύνολο των εξαγωγών παρουσιάζει μείωση συγκριτικά με το 2015, τα τρόφιμα και ποτά παρουσίασαν αύξηση 9,2 % και βρίσκονται στην πρώτη θέση των ελληνικών εξαγωγών (χωρίς τα πετρελαιοειδή).
Ένα σημαντικό στοιχείο που συμβάλλει στην αύξηση των εξαγωγών του κλάδου μας είναι οι εξαιρετικής ποιότητας αγροτικές πρώτες ύλες, που παρέχουν ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στα ελληνικά προϊόντα. Με γνώμονα ότι ένα επώνυμο ελληνικό προϊόν αυξάνει τη δυναμική του στις εξαγωγές αποδεικνύεται η προτίμηση που δείχνουν οι αγοραστές/καταναλωτές σε αυτό.
Σε αυτόν τον παρονομαστή, η ελληνική βιομηχανία τροφίμων και ποτών επιμένει και επενδύει στη συνεχή βελτίωση των διαδικασιών παραγωγής και των συστημάτων διανομής καθώς και στην ικανοποίηση των καταναλωτών, εστιάζοντας σε προϊόντα ποιοτικά, ασφαλή και καινοτόμα.
Η κρίση δεν μας έχει επιτρέψει να δούμε λίγο πιο πέρα από τα οικονομικά ζητήματα, όπου όμως διαμορφώνονται νέες μέθοδοι, νέες τάσεις, νέα δεδομένα. Στο χώρο της βιομηχανίας τροφίμων υπάρχουν κάποιες νέες εξελίξεις, που ακολουθούν ενδεχομένως και εγχώριες επιχειρήσεις του κλάδου, ή σημειώνονται κάποιες νέες τάσεις;
Όραμα του ΣΕΒΤ είναι μια Ελλάδα ανάπτυξης, ευκαιριών, εκπαίδευσης και καινοτομίας με ανοιχτή οικονομία, που θα συνάδει με την ανάπτυξη των επιχειρήσεων.
Για να υπάρξει μια αποτελεσματική και βιώσιμη πολιτική καινοτομίας στη χώρα, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η υποστήριξη και ο συντονισμός των ερευνητικών προσπαθειών και η απορρόφηση σχετικών πόρων από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σημειώνουμε ότι στη σημερινή διεθνή οικονομική συγκυρία, οι καινοτομίες πρέπει να είναι βιώσιμες, αποδοτικές και ικανές να δημιουργούν αγορές, συμβάλλοντας κατ’ επέκταση στο άνοιγμα νέων θέσεων εργασίας και στην οικονομική ανάκαμψη.
Η καινοτομία είναι επομένως από τους κύριους πυλώνες που στηρίζεται το όραμα και η στρατηγική μας. Μια τέτοια πρωτοβουλία έχει σκοπό να ενισχύσει με τη σειρά της τις επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη και να προσφέρει ευημερία μέσα από την προώθηση νέων εξελιγμένων παραγωγικών μεθόδων. Από την πλευρά μας προωθούμε την καινοτομία μέσα από ουσιαστικές δράσεις, όπως ο διαγωνισμός Ecotrophelia, καθώς και η Ελληνική Τεχνολογική Πλατφόρμα και τα Brokerage Events. Μέσα από αυτές τις δράσεις προάγεται η συνεργασία της βιομηχανίας μας με την ακαδημαϊκή κοινότητα και τα ερευνητικά κέντρα, με στόχο τη δημιουργία καινοτόμων, ποιοτικών προϊόντων που θα ανταποκρίνονται στις νέες τάσεις και στις αυξανόμενες ανάγκες των καταναλωτών μας.
Θα ήθελα να μας πείτε αν υπάρχουν κάποιες προτεραιότητες τις οποίες θέτει ο ΣΕΒΤ στην περαιτέρω πορεία του.
Όπως ήδη προαναφέραμε, η ελληνική βιομηχανία τροφίμων προσφέρει και μπορεί να προσφέρει στην πορεία προς την ανάκαμψη της οικονομίας και την ανάπτυξη δίνοντας έμφαση στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, στην ενίσχυση της εξωστρέφειας, στην προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας, στην οποία ήδη έχουμε αναφερθεί, καθώς και στην προσέλκυση νέων επενδύσεων.
Όσον αφορά τον πρώτο πυλώνα, την ανταγωνιστικότητα, πιστεύουμε ότι είναι πάντα μια κύρια προτεραιότητα της ελληνικής βιομηχανίας τροφίμων. Ειδικά σήμερα, που η χώρα έχει χάσει τη δημοσιονομική και νομισματική της αυτονομία, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας/παραγωγικότητας είναι θέμα σοβαρών διαρθρωτικών και θεσμικών μεταρρυθμίσεων.
Το ζήτημα της εξωστρέφειας θεωρούμε ότι αποτελεί έναν κομβικό παράγοντα για την ανάπτυξη της ελληνικής βιομηχανίας τροφίμων και την αντιστροφή του κλίματος στην οικονομία της χώρας και είναι απαραίτητο να συνδυαστεί με την καινοτομία και την ποιότητα. Σε αυτόν τον άξονα υποστηρίζουμε ότι είναι αναγκαία η άμεση θεσμοθέτηση σταθερών μέτρων βιομηχανικής πολιτικής με στόχο να βοηθηθούν οι επιχειρήσεις στην εύρεση νέων αγορών και να διευκολυνθούν στη δικτύωσή τους με τη σύναψη συνεργασιών με σημαντικούς επιχειρηματικούς φορείς στις χώρες ενδιαφέροντός τους.
Όσον αφορά τις νέες επενδύσεις, θεωρούμε ότι πρέπει να υπάρχει διασφάλιση επενδυτικών και φορολογικών κινήτρων, απλοποίηση διαδικασιών και ελαχιστοποίηση της γραφειοκρατίας με σκοπό την προσέλκυση επενδύσεων από το εξωτερικό. Για να γίνουν καινούργιες επενδύσεις πρέπει να διορθωθούν τα κακώς κείμενα και να υπάρξει η εμπιστοσύνη ότι ο επενδυτής θα αντιμετωπιστεί με σοβαρότητα και αξιοκρατία, μέσα σε ένα σταθερό διοικητικό και φορολογικό πλαίσιο.
Εμείς στην ελληνική βιομηχανία τροφίμων και ποτών, με γνώμονα την ανάπτυξη της οικονομίας και εστιάζοντας στους παραπάνω πυλώνες, πιστεύουμε ότι υπάρχει δυνατότητα ανάκαμψης. Παράλληλα συνεχίζουμε να εργαζόμαστε με σθένος, θετική διάθεση και πάθος για δημιουργία και ατενίζουμε το μέλλον του κλάδου μας με αισιοδοξία.
