Την ευκαιρία να μάθουμε την ιστορία όλων των λατρευτικών τόπων του Δήμου Πύλου – Νέστορος μας δίνει το νέο έργο της συγγραφέως Ελένης Ταγωνίδη-Μανιατάκη με τίτλο “Ο Περιπλανώµενος Σαμαρείτης”, το οποίο δείχνει πως θα αγαπηθεί ιδιαιτέρως από το αναγνωστικό κοινό.
Ο κάθε ενδιαφερόμενος, ντόπιος, καταγόμενος από την περιοχή ή ταξιδιώτης, θα ανακαλύψει μέσω αυτού άγνωστες λεπτομέρειες ακόμα και για τον πιο μικρό οικισμό. Θα δει φωτογραφίες, ιστορικά στοιχεία, λεπτομέρειες για την κατασκευή και την τεχνοτροπία, για κάθε ξωκκλήσι ή ναό. Για το αποτέλεσμα χρειάστηκε πολλή έρευνα και προσπάθεια, αφού το πλήθος των πληροφοριών είναι τεράστιο και το “ψάξιμο” φτάνει σε άγνωστες πτυχές της ιστορίας, των εθίμων, των συνηθειών της κάθε περιοχής.
Συνέντευξη στη Γιούλα Σαρδέλη
– Πώς πήρατε την απόφαση να γράψετε αυτό το βιβλίο; Ηταν σκέψη πολλών ετών που αναβάλλατε διαρκώς ή αυθόρμητη απόφαση που πάρθηκε σε μια στιγμή;
Η συγγραφή ενός βιβλίου, και ιδίως ένα γραπτό που βασίζεται σε μελέτη, δεν είναι απόφαση στιγμής. Συνήθως οι βεβιασμένες αποφάσεις είναι πρόχειρες και δεν φέρουν το δοκούμενο αποτέλεσμα. Ενα πόνηµα είναι η έκφραση των σκέψεων, των προβληματισμών του συγγραφέα που βρίσκουν διέξοδο στον γραπτό λόγο. Θα μπορούσα να το παρομοιάσω με τη σύλληψη ενός εμβρύου. Χρειάζεσαι απόφαση να το διεκπεραιώσεις, συγκέντρωση, αφοσίωση και σύνεση σε ό,τι έχεις αναλάβει.
– Για να μιλήσουμε καταρχάς πρακτικά, τι κοινό έχουν όλοι οι τόποι λατρείας -ανεξαρτήτως θρησκείας- μεταξύ τους;
Οι τόποι λατρείας των διαφόρων θρησκειών, ως αυτοτελείς ενότητες, δεν έχουν τίποτε το κοινό. Η δε αρχιτεκτονική τους διαφέρει ανάλογα με το φυσικό περιβάλλον του κάθε τόπου και τις λειτουργικές ανάγκες των πιστών. Είναι όμως το βαθύτερο νόημα και ο πνευματικότερος στόχος που ενώνει τα θρησκεύματα. Θα έπρεπε όμως να μας προβληματίζει ποιος είναι ο λόγος που κτίζουμε τους τόπους λατρείας. Πιστεύω πως ξεκινάει από την ανάγκη του ανθρώπου να νιώθει ότι υπάρχει μία ανώτερη δύναμη, που τον προστατεύει, που εισακούσει τις ικεσίες του, που συνηγορεί στις δυσκολίες του. Δημιουργείται η ανάγκη ενός χώρου αφιερωμένου στο Ανώτερο Ον, όπου μπορεί ο άνθρωπος να επισκεφθεί, να ευχαριστήσει, να προσφέρει θυµιάματα και θυσίες. Αυτή η εσωτερική ανάγκη είναι, πιστεύω, το κοινό γνώρισμα που δένει, ως πνευματικός κρίκος, τους λαούς και τα θρησκεύµατα.
– Πώς προχωρήσατε στην έρευνά σας, από περιοχή σε περιοχή; Τι μέθοδο ακολουθήσατε;
Ξεκίνησα από την Πύλο, έδρα του Δήμου Πύλου – Νέστορος, και συνέχισα με τις τοπικές ενότητες με τους περισσότερους ναούς, μέχρι τα χωριουδάκια που είχαν έστω και έναν τόπο λατρείας.
– Σε τι κατάσταση βρήκατε το αρχείο των κοινοτήτων; Ηταν εύκολη η έρευνα;
Κατ’ αρχάς πρέπει να σας πω ότι πρόκειται για ένα πολύπλευρο και απαιτητικό σύγγραμμα. Ηταν η συγκέντρωση και μελέτη ιστορικών, θρησκευτικών θεμάτων και ο τρόπος ζωής του κάθε τόπου, η συγκέντρωση επίσης πληροφοριών σχετικών με τα μέρη από τα οποία απαρτίζεται ένας ναός, ο ρυθμός, η αγιογραφία, οι ψαλμοί κτλ. Δυστυχώς πολλές σημαντικές πληροφορίες, είτε από λεηλασίες είτε από βανδαλισμούς ή από ατμοσφαιρικές συνθήκες και σεισμούς, πυρκαγιές κτλ., έχουν καταστραφεί. Επίσης να λάβουµε υπ’ όψιν και τη φθορά του χρόνου. Ωστόσο, πρέπει να ευχαριστήσω όλες τις τοπικές αρχές και τους ιερείς που συνέβαλαν με προθυμία και με βοήθησαν στο επίπονο αλλά ενδιαφέρον έργο μου και μου παρείχαν όποια πληροφορία διέθεταν.
– Σε τι ποσοστό η μελέτη σας βασίστηκε σε προφορικές μαρτυρίες και πόσο αξιόπιστες τις θεωρείτε;
Για όποιες πληροφορίες δεν μπόρεσα να βρω από έγκυρες πηγές, αναγκάστηκα να ανατρέξω στις προφορικές μαρτυρίες των απλών ανθρώπων, οι οποίοι και αυτοί με μεγάλη προθυμία συμπλήρωναν τα κενά. Ξέρετε, συχνά αυτές οι μαρτυρίες είναι πιο αυθεντικές από ό,τι μπορεί να συλλέγει κανείς από βιβλία και γραπτά στοιχεία. Ας μην ξεχνάμε ότι η αρχή της ιστορίας βασίστηκε κατά ένα μέρος στη μυθολογία και σε ό,τι οι παππούδες και γιαγιάδες εξιστορούσαν στα εγγόνια.
– Τι παρατηρήσατε για τις κοινωνίες των παλιότερων εποχών, σε σχέση με το πώς είναι τα πράγματα σήμερα; Αναφέρομαι στα δυσάρεστα περιστατικά που αφορούσαν τις γυναίκες ή τους νέους των χωριών και τη μοίρα τους, για την οποία αποφάσιζαν άλλοι.
Μία κοινωνία διαμορφώνεται από τις συνθήκες που επικρατούν σε ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, από τις ανάγκες της, από το κοινωνικό πλαίσιο που συχνά ασφυκτιά κάτω από τους ηθικούς και κοινωνικούς κανόνες που επιβάλλονται. Οταν απεναντίας ένας λαός ευημερεί, οι κανόνες του παιχνιδιού είναι πιο ελαστικοί και ελεύθεροι. Ωστόσο όση περισσότερη ελευθερία μάς παρέχεται τόσο μεγαλύτερη είναι η ευθύνη μας σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Εν ολίγοις, ο κόσμος, οι συνήθειες, οι κανόνες υφίστανται αλλαγές από αιώνα σε αιώνα, αλλά στην ουσία επαναλαμβανόμεθα. Επίτρεψέ μου να αναφερθώ στην Παλαιά Διαθήκη, στους Εκκλησιαστές, κεφ. γ! 15: “Ο,τι έγεινεν, ήδη είναι και ό,τι θέλει γίνει, ήδη έγεινε και ο Θεός ανακαλεί τα παρελθόντα”.
– Υπάρχει κάποια ιστορία που σας χαράχτηκε βαθιά στη μνήμη, και γιατί;
Δεν μπόρεσα ποτέ να καταλάβω την αναίτια βαναυσότητα από άνθρωπο σε άνθρωπο. Αρκετά τέτοια παραδείγματα που θα βρει ο αναγνώστης, ιδίως επί τουρκοκρατουμένης Ελλάδος.
– Πώς επιλέξατε τους συνεργάτες που σας βοήθησαν σε αυτό το επίπονο ταξίδι του συγγράμματός σας;
Οσοι με βοήθησαν στη διεκπεραίωση του συγγράµµατός µου ήταν εκείνοι που πίστευαν στο όραμά μου. Το αποτέλεσμα οποιουδήποτε έργου κρίνεται από το πόσο έχεις βάλει την καρδιά και την πίστη σου σ’ αυτό που κάνεις.
– Υπάρχει νέος, επόμενος στόχος; Εχετε καταπιαστεί με πολλά είδη βιβλίων και αυτά έχουν γνωρίσει την αναγνώριση και την επιτυχία. Τι άλλο μένει;
Θα σου εξομολογηθώ εκ βαθέων. Η συγγραφή είναι ένας επικίνδυνος εθισμός. Οσο γράφεις, δύσκολα μπορείς να αποβάλεις αυτήν την συνήθεια. Τα ερεθίσματα διαδέχονται το ένα το άλλο και οι σκέψεις το ίδιο. Το ξέρατε ότι ο εγκέφαλος βρίσκεται σε μία συνεχή εγρήγορση; Οι επιστήμονες βρήκαν ότι κατά µέσον όρον 50.000 με 60.000 σκέψεις περνούν καθημερινά από το μυαλό µας, δηλαδή 35-48 σκέψεις το λεπτό! Πώς λοιπόν να ησυχάσω;
– Δεδομένου ότι η Ελλάδα ανέλαβε για το 2021 τον συντονισμό του Δικτύου των χωρών και των Εμβληματικών τους Κοινοτήτων για τη Μεσογειακή Διατροφή, σκοπεύετε να ασχοληθείτε εκ νέου με το ζήτημα αυτό, όπως έχετε κάνει και στο παρελθόν;
Πράγματι, αναφέρεστε στο αποτέλεσμα της Διακυβερνητικής Τηλεδιάσκεψης του Δικτύου των χωρών και των Εµβληµατικών τους Κοινοτήτων για τη Μεσογειακή Διατροφή, που πραγματοποιήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2020, ημέρα που γιορτάζαµε τα 10 χρόνια από την εγγραφή της Μεσογειακής Διατροφής στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO. Στο τέλος της τηλεδιάσκεψης το Μανιατάκειον Ιδρυμα πρότεινε και, τελικά, με τη σύμφωνη γνώμη όλων των εταίρων, η Ελλάδα ανέλαβε την προεδρία της “οικογένειας” της Μεσογειακής Διατροφής για τον επόμενο χρόνο.
Η Κορώνη έχει, λοιπόν, την ευκαιρία να διαμορφώσει την ατζέντα των κοινών δράσεων και ταυτόχρονα να αναδείξει την πολιτιστική και την αναπτυξιακή διάσταση του διατροφικού μοντέλου. Αυτή θα είναι η κοινή προσπάθεια όλων, από τα εμπλεκόμενα υπουργεία, την Εμβληματική Κοινότητα, μέχρι την κοινωνία των πολιτών. Κάπως έτσι, συνέβη και το 2011, όταν, εν’ όψει της 1ης Διακρατικής Συνάντησης του Δικτύου στην Κορώνη, ανέλαβα την πρωτοβουλία για τη συγγραφή του δίγλωσσου “Κορωνέικου συµπόσιου”, το οποίο ολοκληρώθηκε με την έμπρακτη συμμετοχή όλης της τοπικής κοινότητας της Κορώνης. Και ενώ όλο το εγχείρημα ξεκίνησε προκειμένου οι καλεσμένοι µας να πάρουν μαζί τους μυρωδιές, γεύσεις και εικόνες από την Κορώνη, κατέληξε σε µία καταγραφή της διατροφικής της κληρονομιάς.
– Πού μπορεί να βρει κανείς το βιβλίο σας για τους τόπους λατρείας;
Είμαι πολύ χαρούμενη για τη συνεργασία με τους φίλους μου Ντίνο και Λεωνιδία Πλεμμένου, εκδότες της “Ελευθερίας”, οι οποίοι ανέλαβαν την έκδοση του βιβλίου “Ο Περιπλανώμενος Σαμαρείτης”. Οποιος επιθυμεί να αποκτήσει το βιβλίο μπορεί να αποταθεί στα γραφεία της εφημερίδος, Γεωργούλη 26 στην Καλαµάτα, ή να καλέσει στο 27210 21421 (elefklm@gmail.com). Γίνεται και αποστολή κατ’ οίκον.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελευθερία την 13η Δεκεμβρίου 2020
